Waterhuishouding van de Grote Gete vallei

De natuurlijke waterhuishouding van de vallei van de Grote Gete is sterk verstoord. In het kader van WP4 werd op basis van boringen en archiefonderzoek het ontstaan van de vallei beschreven. Hieruit blijkt dat al sinds ca 5000 jaar geleden de menselijke activiteit in het gebied zijn sporen naliet in de vorm van overstromingssedimenten bovenop het veen dat zich in de natuurlijk uitgesleten, Pleistocene vallei vormde gedurende het Holoceen. Meer recent, wellicht tussen de 8ste en 13de eeuw na Chr. werd de Grote Gete dan verlegd en ingedijkt. De rivier stroomt hierdoor niet langer door de laagst gelegen delen van de vallei. In die periode werd wellicht ook de huidige 's Hertogengracht gegraven in het lager gelegen deel van de vallei, samen met een netwerk van kleinere drainagegrachten die tot op heden hun functie behouden hebben.

Deze ingrepen zien zich uiteraard weerspiegeld in de huidige grondwater- en oppervlaktewaterpeilen. Helaas zijn er niet veel historische peilmetingen beschikbaar. Tussen het voorjaar van 2004 en 2006 werden langsheen 4 transecten (raaien) dwars op de Grote Gete met elk 6 à 10 peilbuizen de grondwaterpeilen opgevolgd (zie figuur 1). De metingen werden in het kader van dit project hernomen vanaf begin 2018; de metingen in raai 3 gebeuren automatisch via meetsondes, in de overige raaien staan vrijwilligers in voor de 14-daagse peilmetingen.

Figuur 1. Locatie van de 4 dwarstransecten (raaien) met de bemeten peilbuizen in de vallei van de Grote Gete (groen). De raaien zijn oplopend genummerd van oost (1) naar west (4).

Doordat de Grote Gete verlegd werd naar de hoger gelegen noordrand van de vallei, en bovendien ingedijkt werd, ligt het absolute waterpeil van de rivier (GGVS004) vrijwel het hele jaar hoger dan de grondwaterpeilen in de omliggende gronden, en al zeker ten opzichte van het gedeelte van de vallei ten zuiden van de Grote Gete (zie figuur 2). Hierdoor is de drainerende werking van de Grote Gete alvast beperkt tot het vroege voorjaar, en de zone ten noorden van de rivier. Dat ligt anders voor de lager gelegen 's Hertogengracht (GGVS010). Deze gracht draineert de omliggende gronden van december tot het begin van de zomer en in natte jaren wellicht ook gedurende een deel van de zomer, mede via de aanwezige zijgrachten. Hetzelfde geldt voor de nog zuidelijker en lager gelegen Waarbeek (GGVS011) die de uiterste zuidrand van de vallei ontwatert alvorens samen te vloeien met de 's Hertogengracht. In de zomer en het najaar periode vallen de grachten droog. De grondwaterpeilen in de zones tussen beide hoofdgrachten zakken dan vaak nog dieper weg tot meer dan een meter onder het bodempeil van de grachten (GGVP013/015/033; figuur 2). In de meeste meetpunten van raai 3 fluctueert het grondwaterpeil tussen 0.5 en 2.5 m onder maaiveld, met de hoogste peilen in de wintermaanden en de laagste in oktober (figuur 3).

Er dient opgemerkt dat zowel 2018 en 2019 extreem droge jaren waren, vooral dan in het voorjaar en de zomer. Het valt dus nog af te wachten hoe representatief deze jaren zijn voor de toestand op langere termijn.

Figuur 2. Grondwaterpeilen in een aantal peilbuizen van meetraai 3 in de Grote Gete vallei (jan 2018 - maart 2020). Ook het waterpeil van de Grote Vliet (GGVS003), de Grote Gete zelf (GGVS004), de 's Hertogengracht (GGVS010) en de Waarbeek (GGVS011) staan afgebeeld. Merk op dat alle grachten droog vielen in de periode juli tot december in zowel 2018 als 2019.

Figuur 3. Grondwaterpeilen (in meter onder maaiveld) in een aantal peilbuizen van meetraai 3 in de Grote Gete vallei (jan 2018 - maart 2020).

• Meer weten? Contacteer Dries Adriaens: dries.adriaens@inbo.be